Terug naar Gramschap

De bijlage van Gramschap 45/46  ( De Revolutie van de jaren '60 : PROVO IMAGE) bevatte naast een aantal analyses van het verschijnsel Provo en een herdruk van het boek Fulltime Provo van Hans Tuynman ook de eerste enigszins volledige chronologie van de Provo-beweging, waarin werd uitgegaan van wat de kern van Provo was: de straatacties en de stroom meest provocerende publicaties die de beweging uitbraakte.

CHRONOLOGIE PROVO 1965-1967
Terwille van de leesbaarheid is het onderstaande niet als scan, maar als tekst op deze pagina te vinden.
De oorspronkelijke lay-out is zo goed mogelijk gehandhaafd.
Er zijn aan de afbeeldingen uit de Gramschap-bijlage een paar extra illustraties toegevoegd.
De meeste afbeeldingen kunnen vergroot worden door er op te klikken.

1965 mei




juni





juli






12


















20


Een stencil aan de pers kondigt het blad PROVO aan   >>
In plaats van het aangekondigde blad verschijnen er echter voorlopig slechts pamfletten. PROVOKATIE nr. 1  “Goed dat er politie is?”, is een parodie op wervingsadvertenties voor de politie en toont een knuppelende agent.  PROVOKATIE nr. 2 trekt meer de aandacht: onder het motto “Claus von Amsberg, Persona Non Grata” wordt de nazi-achtergrond van de verloofde van prinses Beatrix uit de doeken gedaan. Tijdschriftverkoper Olaf Stoop wordt door de AKO ontslagen omdat hij de pamfletten verspreidt door ze in de ochtendkranten te steken. PROVOKATIE nr. 3 is gesierd met portretten van Carlos Hugo (“bewonderaar van de fascist Franco”), Claus (“ex-lid van de Hitler-Jugend”) en Bernhard (“ex-lid van de Reiter-SS”) onder het motto “Wie van de drie is de grootste demokraat?” Verschillende mensen worden bij het verspreiden en plakken ervan gearresteerd.
PROVO 1 verschijnt.
Het armzalig gestencilde en in een oplage van 500 exemplaren uitkomende blad bevat o.a. een “Inleiding tot het provocerend denken” van Roel van Duyn                >>

en een herdruk van “De Practische Anarchist”, een brochure uit het begin van de eeuw met recepten voor explosieven als ravacholine,meliniet, plancastiet en Rac a Roc. In een nawoord voegt PROVO hier aan toe:
Om de lezer meteen in de stemming te brengen bieden we hem hierbij een kleine ontploffer aan. Leg deze bladzijde van PROVO op een harde ondergrond, sla vervolgens met een hard voorwerp de ontploffer op de kop. De knal en de geur alleen al zullen voldoende zijn om een onverhoopte bourgeois-lezer tot een overtuigd anarchisties terrorist te maken”. Aan de pagina is met een stukje plakband een klappertje gehecht.
Van dergelijke grappen zijn de autoriteiten niet gediend. Inbeslagname, huiszoeking en arrestaties volgen.

“PROVO voelt zich voor de keus gesteld:

Desperaat verzet of lijdzame ondergang. PROVO roept op tot verzet waar het kan. PROVO ziet in dat het de uiteindelijke verliezer zal zijn, maar de kans deze maatschappij nog eenmaal hartgrondig te provoceren wil het zich niet laten ontgaan.
PROVO beschouwt het anarchisme als inspiratiebron voor het verzet. PROVO wil het anarchisme vernieuwen en het onder de jeugd brengen.”












“Wij zijn doordrongen van de uiteindelijke zinloosheid van onze daden, we geloven graag dat noch Johnson noch Kosigyn naar ons zullen luisteren en juist daarom zijn wij vrij in wat we doen. We zien in dat een demonstratie geen uiteindelijke zin heeft; juist daarom gaat het erom van die demonstratie zelf alles te maken wat ervan te maken valt, anders immers zou die demonstratie niet alleen objektief maar ook subjektief, niet alleen absoluut maar ook relatief zinloos zijn. Wij durven te zeggen: demonstreer om te demonstreren! provoceer om te provoceren! verzet om het verzet!”

"Onze norm is slechts: laat ieder de strijd tegen de buitenwereld in naam van zijn eigen bestaan tot het uiterste voeren.”
1965
(juli)
28







aug.
7




14







28

Onmiddellijk verschijnt PROVOKATIE nr. 4:
 “Persvrijheid? PROVO in beslag genomen!"
PROVOKATIE nr. 5 is gericht tegen het oprukkende
autoverkeer in de binnenstad en draagt de naam “Provo‘s Fietsenplan”.                                           >>

Bij de wekelijkse zaterdagavondhappening van Robert
Jasper Grootveld (klik hier) op het Spui wordt het pamflet uitgedeeld en een fiets wit geschilderd. De politie, altijd bereid de onbelemmerde doorgang van het autoverkeer te verzekeren, grijpt in. De witte fiets wordt in beslag genomen wegens het ontbreken van een slot.

De daaropvolgende zaterdagen is het extra druk rond het Lieverdje. Ook de politie is paraat en slaat een enkele provo maar ook de nodige omstanders in elkaar.
Als twee provo’s, ondanks de al vooraf klaarstaande politieafzetting, een bosje bloemen aan de voeten van het Lieverdje willen leggen worden zij door de politie-macht besprongen en met veel geweld afgevoerd voor de verbaasde ogen van het honderdkoppig publiek. De rel die daarna uitbreekt leidt tot een massaal politie-optreden tegen de omstanders, waardoor er heel wat in één klap tot provo-sympatisant worden.
PROVO 2 verschijnt. Oplaag 2100 exemplaren.




      
      
                Klik op de afbeelding om hem te vergroten


(aug.)





sept.

4






22


okt.








28





Artikelen over ‘autoterreur’, de Sade en veel aandacht voor verslagen en foto‘s van happenings. Ook wordt nu decentralisatie van de happenings aangekondigd: al op 14 augustus heeft een enkele provo gelijktijdig met de happening op het Spui bloemen gelegd bij het standbeeld van Domela Nieuwenhuis op het Nassauplein.

De decentralisatie wordt voortgezet: de eerste van een reeks anti-koloniale happenings bij het monument voor van Heutsz (Nederlands koloniaal moordenaar nr. 1) vindt plaats. Maar ook de wekelijkse happenings op het Spui (of de pogingen daartoe) blijven doorgaan. De medewerking van de politie is royaal te noemen

PROVO 3 verschijnt. Oplaag 2300, Vanaf nu worden in PROVO regelmatig nummerborden van recherche-auto’s en dergelijke informatie gepubliceerd.

De politie gaat over op een andere tactiek: minder slaan, meer arresteren. In de politieauto’s en op de bureau’s wordt er, buiten het gezicht van pers en publiek, overigens nog flink op los geslagen. Rechtbanken veroordelen de arrestanten voor vergrijpen als het belemmeren van het verkeer, het beledigen van het gezag en het geven van vertoningen op de openbare weg tot hechtenisstraffen oplopend tot acht weken Resultaat blijft uit.
PROVO 4 verschijnt, oplaag 5000. De oplaag van PROVO zal blijven stijgen en op een gegeven moment tot tegen de 20.000 exemplaren oplopen. Politierechter Romke de Waard past een nieuw middel toe: hij verbiedt zeven arrestanten voor de tijd van drie jaar het Spui te betreden. Hij maakt zich nogal belachelijk door over het hoofd te zien dat één van de arrestanten op het Spui woont.
Wereldkroniek, Jaargang 71, nr. 34:
Omstreeks middernacht zitten wij in een café op het Amsterdamse Spui. Het is het uur, waarop anti-rookmagiër Rob Jasper Grootveld weer een van zijn traditionele ‘happenings’ zal houden. Als wij buiten plotseling het geluid van joelende mensen horen, staan wij van onze tafel op om te gaan zien wat er aan de hand is. Buiten is een grote menigte verzameld rond het Lieverdje, dat met witte verf wordt besmeurd; de politie kan dit inderdaad moeilijk dulden. Er staan ongeveer drie- tot vierhonderd mensen. Het zijn bepaald niet allemaal jonge mensen, maar ook veel ouderen, sommigen gearmd, wandelaars die stil staan bij het gebeuren of mensen, die uit de omliggende cafés zijn gekomen. Het beeld heeft een soort hoge hoed op, waarop het woord Provo staat. Aan de voet van liet beeld liggen een paar brandende kranten. Een jongeman met een soort fakkel danst om het beeldje heen als een indiaan uit een spannend boek voor de jeugd. Er zijn reeds enkele agenten aanwezig. Een van hen, die met twee collega’s bij liet beeld staat, begint opeens zonder meer met zijn gummiknuppel op de jongen in te slaan. Zo goed en zo kwaad als dat gaat, probeert de jongeman de slagen te pareren niet zijn fakkel. Het is een gek gezicht en een Amerikaanse toerist juicht met beide handen omhoog ,olé!’ en dergelijke. In een hand houdt hij de bekende reisgids ,Europe on $5 a day!’ Dan schieten de andere twee agenten te hulp. Van achteren overmeesteren ze de jongeman, slaan hem naar het midden, dwingen hem de fakkel neer te gooien en het vuur uit te trappen. Daarna wordt hij ruw in de gereedstaande politieauto gesleurd.

De eerste agent is blijkbaar nog niet van zijn woede bekoeld, want uit het weer opgelaaide vuur pakt hij nu de fakkel, loopt er mee naar de auto, opent daarvan liet portier en duwt de jongeman., die op de achterbank zit, de brandende fakkel in zijn gezicht! Dit gaat te ver. De omstanders beginnen te joelen. Iedereen schreeuwt. Mensen, voor wie dit tafereel blijkbaar een herinnering is aan de oorlog, roepen ,SS!’ en ,Fascisten!’


nov.









dec.

18



23


1966
jan.
10













De BASTAARD-GROEP scheidt zich af van Provo. Zij willen een radicalere opstelling en staan afwijzend tegenover de door Provo eerder gevoerde bespreking met hoofdcommissaris van der Molen en het aanvragen door Robert Jasper Grootveld van een vergunning voor “het bezweren van de geesten”. (Deze bespreking en aanvraag leiden overigens –zoals te voorspellen– tot niets: de autoriteiten zijn niet geïnteresseerd in het voorkomen van geweld, zij willen slechts een einde maken aan de manifestaties van onvrede.)

PROVO 5 verschijnt. Een “oranje-nummer”.
De BASTAARD-GROEP roept op tot een demonstratie op Kerstdag bij het Amerikaanse consulaat tegen de USA-interventie in Vietnam. De oproep wordt mede ondersteund door Provo. Demonstranten dringen het consulaat binnen, een Amerikaanse vlag wordt verbrand en een nieuw Provo-wapen beleeft zijn primeur: de rookbom.

Het “Provo Oranje-Komitee De Parel van de Jordaan” wordt opgericht met als doel “het aanbieden van een anti-geschenk” op de trouwdag van Beatrix.
Het voorgenomen huwelijk van de kroonprinses met een Duitser die in de Hitler-legers gediend heeft wekt de ergernis van heel wat mensen. Hoewel iedereen kan begrijpen dat een kamermeerderheid het huwelijk zal goedkeuren (waarom is anders de PvdA in de regering gehaald ?) leiden de debatten rond de verloving er wel toe dat de monarchie als staatsvorm voor het eerst sinds lange tijd weer in discussie komt. Door mensen die spandoeken met teksten als “Geen monarchie maar Republiek” omhoog houden te arresteren en te berechten zien de autoriteiten kans ook de vrijheid van meningsuiting in de discussie te betrekken. En door er op te staan dat het huwelijk in Amsterdam plaatsvindt (waarvoor, anders dan bij een kroning, geen wettelijke noodzaak bestaat) weet de regering zelfs de meest gematigde tegenstanders in het harnas te jagen.

Wereldkroniek, Jaargang 71, nr. 34:
Vuistlagen voor vrouw
Er komen meer politieauto’s. De omstanders blijven roepen en schreeuwen. Plotseling blijkt dat zich onder het publiek politiefunctionarissen in burger bevinden. Vlak naast mij wordt namelijk een man, die met de anderen luidkeels protesteert, door enkele ,omstanders’
beetgepakt en tegen de grond gesmakt. Een van de mannen schopt de bril van zijn gezicht en samen beginnen ze hem naar het midden te trekken. Als dit niet erg vlug gaat, omdat de man zich hevig verzet, schieten twee agenten toe en slaan uit alle macht met hun gummiknuppels  op de op de grond liggende man in.
Zijn vrouw, die dit ziet, loopt er naar toe om te beletten dat haar man geslagen wordt. Ze roept dat hij er niets mee te maken heeft. De man zat namelijk ook oorspronkelijk gewoon in een café. Maar een van de agenten geeft haar een aantal vuistslagen in liet gezicht. Bloedend wordt ze onder de hoede van enkele omstanders uit het tumult gehaald.
Ondertussen wordt de man over een afstand van ongeveer 60 meter over de grond gesleurd, terwijl agenten doorgaan hem te slaan met gummiknuppels. Hij gilt het uit van de pijn. Ook als hij op de achterbank van de auto is geduwd, wordt er nog met gummiknuppels en vuisten op hem ingeslagen. Daarna lijkt het even of alles weer rustig zal gaan worden. De agenten verdwijnen van het toneel. Maar nauwelijks zijn ze weg, of jongelui beginnen opnieuw vuurtjes te maken rond het beeld. Weer verschijnt de politie. Het zijn er nu meer. Er wordt opnieuw ingeslagen op het publiek, dat zich op de hoek van de Spuistraat bevindt. Een Provo wil een van hun zogenoemde ,witte fietsen’ naar liet beeld brengen, maar deze wordt hem afgenomen door een agent, die met de fiets als wapen en als schild wegloopt. Bij deze manoeuvre verliest hij zijn pet, die direct door enkele burgers wordt gepakt. Er worden nog enige arrestaties verricht, maar de chaos is zo groot dat het niet meer duidelijk is wat er precies gebeurt.



(jan.)
24

febr.



















25






PROVO 6
verschijnt.

Terwijl burgerlijke comités handtekeningen verzamelen en iedereen oproepen weg te blijven op de dag van het huwelijk, werpt het Oranje-komitee De parel van de Jordaan zich op het lanceren van ‘witte geruchten’. Het gerucht dat Provo de bruidsstoet door middel van verfkanonnen met een oranje feestkleur zou overdekken leidt tot tientallen huiszoekingen in panden langs de route; het gerucht dat Provo op 10 maart LSD in het drinkwater zal doen om de feestvreugde te verhogen leidt tot scherpe bewaking van de drinkwatervoorzieningen (en wellicht tot het gehaast aannemen van een wet waardoor LSD –tot dat moment niet bij wet verboden– tot gevaarlijke en verboden drug wordt verklaard).
Naarmate de huwelijksdag nadert worden de autoriteiten nerveuzer: je weet het maar nooit met die provo’s. De vele voorzorgsmaatregelen en de pogingen actievoerders door huiszoekingen en arrestaties monddood te maken zorgen er voor dat Amsterdam op een bezette stad begint te lijken.

PROVO 7
verschijnt. Van alle Provo-publicaties worden exemplaren in beslag genomen. Boekhandels worden door de politie geïntimideerd als ze PROVO verkopen en aanhoudingen wegens het uitdelen van pamfletten of het op straat verkopen van PROVO vinden voortdurend plaats.

Wereldkroniek, Jaargang 71, nr. 34:
Provocatie
Opnieuw verdwijnt de politie. En opnieuw worden de vuurtjes door inderdaad provocerende Provo’s aangestoken. Ook de pet van de politieagent moet het nu ontgelden. Hij wordt in het vuur gegooid en onder luid gejuich met behulp van een paraplu op het hoofd van het Lieverdje gezet. Mensen, die er vlak bij staan, komen terug in de rijen publiek en roepen:
,,De pet, de pet brandt!’’ Een opgeschoten jongen zegt veelbetekenend tegen een man in liet publiek: ,,Wij weten de naam van de agent.. Hij heet Lankhaar. Het staat in zijn pet. Hij heeft maat 57!’’
Voor de zoveelste keer verschijnt de politie. En ruimt het hele plein schoon. De broek van de zo net nog zo enthousiaste Amerikaan moet liet ontgelden. Een vallende agent rukt de pantalon in twee stukken. De Amerikaan protesteert en dreigt luidkeels met ,the American Ambassador!’ . . . etc. Het merendeel van de mensen vlucht nu de Nieuwe Zijds Voorburgwal op, achterna gezeten door politieauto’s en agenten te voet. Er klinkt zelfs een schot. Een der agenten heeft in de lucht geschoten, zo wordt ons verteld.
Een uur later is alles weer rustig op het pleintje. Een paar smeulende hopen krantenpapier zijn de enige stille getuigen van het afschuwelijke tafereel, dat zich op deze zomerse zaterdagavond had afgespeeld voor het oog van naar schatting 500 mensen, van wie een groot gedeelte afkomstig was van de om het plein liggende terrassen en cafés.
Er zijn die avond in het totaal 7 arrestaties verricht. De vrouw, die door een der agenten was geslagen, vertelde ons nog, dat zij later naar liet bureau Singel was gegaan om naar de toestand van haar man, een kunstenaar, te informeren en te vragen of zij dan tenminste de huissleutel kon krijgen, die haar man hij zich had. Zij werd echter op onbeschofte manier weggejaagd, terwijl jongere agenten haar woedend mimet de gummiknuppel bedreigden. Zij is voornemens een aanklacht in te dienen, vooral ook wegens de kneuzingen die zij in haar gezicht opliep.


mrt.
10


























15.000 militairen, 5000 marechaussees, 3000 Amsterdamse politieagenten, 1700 man rijkspolitie, 2500 man beveiligingsdienst Koninklijk Huis en 361 BVD-agenten staan paraat om de huwelijksstoet te bewaken. De voorbereidingen van Provo zijn miniem: er is opgeroepen tot een demonstratie vanaf het beeld van de Dokwerker en er is  –met de nodige moeite– gezorgd voor een aantal rookbommen, die op het laatste moment klaar zijn en uitgedeeld worden.
Terwijl de politie tracht de demonstranten bij de route vandaan te houden mengen individuele provo’s zich onder het schaarse publiek langs de weg waar de stoet zal passeren. Zonder veel planning of coördinatie zien zij kans hun anti-vuurwerk zo te plaatsen dat het zelfs voor de slaafse TV niet mogelijk is de rookwolken buiten beeld te houden.
Terwijl op die manier (en door luide spreekkoren) de bezwaren tegen de monarchie voor de hele wereld duidelijk worden gemaakt (en de BVD zich ongetwijfeld realiseert dat het ook om echte bommen had kunnen gaan) worden de straten in het centrum door de politie ‘schoongeveegd’.
Met enige verbazing ziet de internationale pers hoe tot laat in de avond iedereen die zich op straat waagt wordt neergeknuppeld. De TV houdt de rellen zorgvuldig buiten beeld en ook de meeste kranten bagatelliseren de omvang en aard ervan. De enige getuigen die zich waarschijnlijk noch over de houding van de politie, noch over die van de pers verbazen zijn de provo’s: zij kennen het klappen van de bullepees zo langzamerhand wel.
Het is dan ook niet Provo maar een groep studenten en kunstenaars die in de dagen na het huwelijk het initiatief nemen tot een fototentoonstelling over het politieoptreden van 10 maart.





           10-3-66

(mrt.)
19


























Bij de opening van de fototentoonstelling “Politie-optreden 10.3.66” blijkt de belangstelling zo groot dat zich voor de tentoonstellingsruimte op de Prinsengracht 820 een menigte wachtenden vormt. Deze belemmering van het verkeer is voor de politie reden om in te grijpen. Getergd door de gebeurtenissen van de laatste tijd leven de agenten zich uit op het tentoonstellingspubliek dat maar voor een klein deel uit provo’s bestaat. De agenten lijken hun uiterste best te doen om de foto’s van hun beestachtig optreden op 10 maart nu ‘live’ te overtreffen.  >>
De cineast Louis van Gasteren legt hun optreden vast op film. Als hij de film ‘s avonds aanbiedt aan het NOS-journaal weigert dit uitzending, maar de Vara-actualiteitenrubriek Achter het Nieuws neemt het (voor die tijd nogal moedige) besluit de film wel uit te zenden. Zo ziet heel Nederland nog dezelfde avond hoe meerdere agenten samen inslaan op een op de grond liggende jongen wiens enige misdaad is dat hij probeerde naar zijn op de brug geparkeerde fiets te lopen. De film is zo onthullend dat hij onmiddellijk voor verdere openbare vertoning wordt verboden. Provo heeft de “Vereniging van Vrienden van de Politie” opgericht, die in een telegram aan het hoofd van de politie, burgemeester van Hall, nog die middag voorstelt een teach-in tussen provo’s en politieagenten te organiseren. ‘s Avonds verschijnt van Hall op de televisie en roept op tot een ‘afkoelingsperiode’. Van het Provo-aanbod tot vreedzaam overleg maakt hij geen melding.






       fiets
19 maart 1966.
Een agent 'verdedigt' zich tegen een bezoeker van de fototentoonstelling over politiegeweld


          

(mrt.)













26











Terwijl politici van praktisch alle partijen pleiten voor onmiddellijke opsluiting van provo’s  (na kaalschering) in werkkampen en de pers, van De Telegraaf tot Het Vrije Volk, probeert te redden wat er nog te redden valt,    >>
begint Provo nu voor het eerst ook enige steun te krijgen.
Een kleine groep linkse studenten, jonge communisten en jonge radicaal-socialisten vormt samen met Provo het Komité 19.3.66. Dit comité vraagt bij van Hall toestemming voor een demonstratie op 26 maart met als leuzen o.a. “Van der Molen weg”, “Sanering Politie” en “Van Hall met vakantie”. De burgemeester weigert de toestemming voor 26 maart, maar zegt toe dat indien de afkoelingsperiode niet doorkruist wordt er 2 april een demonstratie gehouden kan worden. Provo roept op tot een”absentiehappening” op de 26ste.
Het is die zaterdag inderdaad erg rustig op het Spui.
Van Hall laat echter weten toch geen toestemming te geven voor een demonstratie op 2 april: de aangemelde leuzen kunnen volgens hem niet door de beugel.
Het Komité 19.3.66 weigert de leuzen te veranderen en ontbindt zich daarna, omdat de meeste leden niet betrokken willen raken bij een ‘verboden demonstratie’.
Provo en Socialistiese Jeugd vragen vervolgens toestemming voor een demonstratie op 4 april met de belachelijke leuzen: “Demokratie”, “Vrijheid van Meningsuiting” en “Recht op demonstratie”. Opnieuw trapt de overheid in een provocatie: van Hall, die kennelijk ook deze leuzen ‘opruiend’ vindt, geeft geen toestemming. Provo geeft dan PROVOKATIE nr.13 uit, een pamflet  waarin wordt opgeroepen tot individueel protest en een demonstratie op 2 april.                    

“Men schrijft boekjes. Men organiseert tentoonstellingen. Men toont aan dat de verkeerde klappen heeft opgelopen. Men draait films van slaande agenten. Op die manier hoopt men de politie en daarmee het gezag in een kwade reuk te brengen. Vooral bij de jongelui. En met het gezag uiteraard ook de vrijheid en de democratie. Want die kunnen zonder gezag niet bestaan.
Een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf van enkele maanden, na een bliksemsnelle berechting, is het beschikbare middel om deze uitdaging het hoofd te bieden. Er zijn voldoende foto’s van de daders gemaakt om trefzeker te kunnen optreden. Wij zijn er van overtuigd dat een dergelijk vastberaden optreden tot de noodzakelijke afkoeling zal bijdragen. Straatterreur van welke kant ook is volkomen onduldbaar in Nederland.”

Redactioneel commentaar in 'sociaal-democratisch' dagblad Het Vrije Volk, 21-3-1966.

      

apr.
1




2



4




14
16


17









Hans Tuynman overhandigt de oproep tot demonstratie aan twee agenten.  >>
Die blijken nog nooit van het verschijnsel 1-april-grap gehoord te hebben: Tuynman wordt gearresteerd.
De verboden demonstratie wordt meerdere malen door de politie uiteengejaagd (hoewel met minder geweld dan gebruikelijk) maar weet toch het eindpunt op het Museumplein te bereiken.
Na Hans Tuymnan worden nu ook andere bekende provo’s gearresteerd. Zij worden verantwoordelijk gesteld voor een artikel in PROVO 7 waarin wordt opgeroepen de IJ-tunnel op te blazen. Dat die tunnel nog gebouwd moet worden schijnt de misdaad niet minder erg te maken.
PROVO 8 verschijnt.
Bij de wekelijkse Spui-happening wordt een poging gedaan een oproep voor een demonstratie tegen de Vietnam-oorlog voor te lezen. Arrestaties volgen.
De volgende dag wordt de eerste ‘demonstratieve wandeling’ tegen de Amerikaanse Vietnam-politiek gehouden. Vanaf nu zal door de AKTIE-GROEP VIETNAM iedere derde zondag van de maand een stille demonstratie van het beeld van Domela Nieuwenhuis naar het Amerikaanse Consulaat worden georganiseerd. De deelnemers gebruiken de trottoirs en houden zich aan de verkeersregels. Er wordt geen toestemming gevraagd. In de komende maanden zal het aantal demonstranten aangroeien tot duizenden, het aantal arrestaties houdt gelijke tred.



       2april



      






          

(apr.)










23






30


mei
11

Hans Tuynman bevindt zich nog steeds in voorarrest in het Huis van Bewaring II aan de Amstelveense Weg. Zijn verblijf daar wordt iedere zaterdagavond opgevrolijkt door honderden provo’s die na de middernachtelijke happening bij het Lieverdje zich in kleine groepjes naar de Amstelveense weg begeven (een half uur lopen) om daar te demonstreren voor zijn vrijlating.
Een plan om Tuynman te bevrijden lekt uit en wordt niet doorgezet.
De studente Koosje Koster wordt op het Spui gearresteerd wegens het uitdelen van krenten. Op het politiebureau wordt ze met hulp van drie manlijke agenten uitgekleed en ‘gefouilleerd’. Daarna wordt ze urenlang verhoord, slechts gekleed in een deken. De burgemeester en de politie laten weten dat dit ‘een normale gang van zaken’ is.
Koninginnedag wordt ‘provotaries’ gevierd, o. a. met ‘wedstrijden rookbom-gooien’. Politiecharges en arrestaties.

Hans Tuynman wordt veroordeeld tot een gevangenisstraf van drie maanden. Het vonnis wekt ook buiten Provo veel verontwaardiging. Des te meer omdat in dezelfde periode een paar studenten van de rechtse studentenvereniging TRES tot lichte voorwaardelijke straffen veroordeeld worden. Zij staan dan ook niet terecht voor het op 1 april aan twee politieagenten uitdelen van een oproep tot een verboden demonstratie tegen het politiegeweld, maar voor een kennelijk minder ernstig vergrijp: ze hebben tijdens een afstotelijk ontgroeningsritueel een medestudent om het leven gebracht.









          demo

(mei)
12







PROVO 9 verschijnt.
De stroom pamfletten en publicaties die Provo doet uitgaan is nu enorm geworden. Op het fietsenplan zijn gevolgd: een schoorstenenplan (tegen de luchtvervuiling), een witte-kippen-plan (ter ontwapening en socialisering van de politie), en een witte-huizen-plan (waarin wordt opgeroepen leegstaande panden in gebruik te nemen).               >>
Het aantal acties begint toe te nemen tot er bijna dagelijks wel ergens een actie gevoerd wordt. Bezettingen van en vernielingen aan de Amerikaanse, Griekse, Portugese en Spaanse Consulaten. Ook andere groeperingen beginnen (straat)activiteiten te ontplooien.

Provo heeft besloten deel te nemen aan de gemeenteraadsverkiezingen. Na enige discussie hebben de voorstanders de tegenstanders er van overtuigd dat dogmatisch anarchisme even verwerpelijk is als ieder ander dogmatisme, dat ook de gemeenteraad een platform voor provocaties en happening kan bieden en dat in ieder geval het officieel deelnemen aan de verkiezingsstrijd de autoriteiten zal beletten om allerlei Provo-acties onmogelijk te maken en te verbieden
   
kraken


juni
1





13

Provo haalt een zetel in de gemeenteraad. Om ‘image-vorming’ tegen te gaan zijn de bovenste kandidaten op de lijst onbekende provo’s of mensen van buiten de beweging, Besloten is tot een nieuwigheid: de zetel zal bij toerbeurt bezet worden.

Enkele honderden bouwvakkers protesteren tegen het inhouden van 2% administratiekosten bij het verzilveren van hun vakantiebonnen door de vakcentrale. In feite gaat het om een al jaren durend conflict over de houding van het FNV tegenover niet-georganiseerde of bij onafhankelijke kleine bonden aangesloten bouwvakkers en het door de vakcentrale weigeren van communistische leden. Het protest van de bouwvakkers wordt dan ook ondersteund door de CPN en CPN-ers hebben de leiding in het opgerichte bouwvakcomité. De bouwvakkers gaan onder het motto ‘we blijven hier zitten tot we ons geld krijgen’ over tot een sit-down aktie.
De politie arriveert en begint op hen in te slaan.
In bijna een jaar van niets ontziend politie-geweld heeft niet één keer een provo een steen naar de politie gegooid of zich met meer dan z’n blote handen verdedigd. Dat lijkt heiliger dan het is: in werkelijkheid waren de provo’s al snel ervaren genoeg om de politiecharges te zien aankomen en ze te ontwijken en waren het meestal de belangstellenden en de voorbijgangers die de klappen kregen. Ook was deze geweldloosheid niet van de principiële aard die sommigen er later aan wilden geven: voor veel provo’s was geweldloosheid geen principiële maar voorlopig een tactische kwestie.
De boze bouwvakkers echter bekommeren zich niet om tactiek: zij slaan terug. Als de agenten –niet berekend op dergelijke weerstand– in hun busjes vluchten onder een regen van stenen blijft één bouwvakker op de grond liggen. Zijn naam is Jan Weggelaar en hij is dood. Die avond schrijven provo’s in grote blauwe letters op het monument op De Dam het woord MOORD. Op verschillende plaatsen in de stad komt het tot gevechten met de politie. De onrust duurt tot na middernacht. Tegen één uur ‘s nachts komt –zoals altijd– de eerste editie van De Telegraaf op straat. Op de voorpagina staat het groot gebrachte bericht dat Weggelaar is gedood door een steen gegooid door zijn mede-demonstranten.

   
         lijst12



(juni)
14







De volgende ochtend verzamelen vele honderden bouwvakkers zich om tien uur bij het beeld van de Dokwerker. Vandaar trekken zij naar De Dam waar een korte sit-downactie gehouden wordt. De politie laat zich niet zien. In de ochtend-editie van De Telegraaf is het bericht over de steen als doodsoorzaak vervangen door een neutraler maar even ongeloofwaardig bericht: Weggelaar is overleden aan een hartaanval.
Het gedraai van de autoriteiten via hun klakkeloze spreekbuis de Telegraaf wakkert de woede aan. De groep, inmiddels aangevuld met provo’s, begeeft zich naar het op de Nieuwe Zijds Voorburgwal gelegen Telegraaf-gebouw. Dat is door het neerlaten van stalen rolluiken en het barricaderen van de trappen in een vesting veranderd. Het lukt de snel aangroeiende menigte niet het gebouw binnen te dringen, wel worden op de begane grond grote vernielingen aangericht. Voor de deur staande Telegraaf-vrachtwagens worden in brand gestoken of omgegooid en enorme rollen krantenpapier worden door de straten gerold (en later benut om barricades op te werpen). >>
De stemming slaat van woede om in een soort vrolijkheid: iedere nieuwe vernieling wordt (ook door het zich verzamelende publiek) met gejuich begroet. De politie laat zich nog steeds niet zien. Het grootste deel van de groep trekt weg in de richting Dam. Als een zwaarbewapende en in colonne oprukkende politiemacht kort daarna bij het Telegraafgebouw arriveert ligt het strijdtoneel er verlaten bij.
  


         telegraaf
14 juni 1966. Woedende demonstranten gooien een vrachtauto van De Telegraaf omver

(juni)









15
Ondertussen is op veel bouwwerken het werk neergelegd en trekken groepjes bouwvakkers naar de binnenstad. De politie probeert Dam en Damrak schoon te vegen en zet daarbij voor het eerst traangas in. De hele dag zal er in het centrum slag geleverd worden, waarbij incidenteel door de politie geschoten wordt. Tot laat in de avond blijft de strijd oplaaien. De CPN, die (belust op een wethouderszetel in het nieuw te vormen college van B&W) de arbeiders oproept kalm te blijven, heeft weinig succes.
Ook de volgende dag gaan de rellen door, met dit verschil dat de meeste bouwvakkers nu inderdaad weer aan het werk gaan. Provo geeft een pamflet uit dat oproept alle buiten de actiecomités om georganiseerde straatactiviteiten te staken >>
De greep op het provotariaat blijkt wat minder groot dan Provo wellicht gedacht heeft: een flink aantal jongeren blijft ook de daarop volgende dagen strijd leveren met de politie. Parkeermeters worden leeggehaald en warenhuizenetalages geplunderd. Sommige mensen binnen Provo dringen er op aan dat de beweging zich distantieert van het geweld en de volgens hen ‘nutteloze vernielingen’, anderen zijn daar fel tegen. Een compromis wordt bereikt: een twintigtal provo’s trekt zich met veel tam-tam voor een paar dagen terug in het huis van straatfluitist Cochius in Blaricum. Zij laten zich daar uitgebreid fotograferen door de pers, daarmee ‘aantonend’ dat Provo niet aan de rellen deelneemt.
Ondanks eensgezinde pogingen van het stadsbestuur en de CPN om Provo verantwoordelijk te stellen voor ‘de straatterreur’ blijft de beweging weigeren een verklaring uit te geven waarin de rellen worden veroordeeld. Wel schrijft Roel van Duyn een stukje voor PROVO 10 waarin hij het voortzetten van de rellen na de eerste dag ‘onnozel’ en ‘stompzinnig’ noemt.






            staakt

(juni)
24



30






juli




17







aug.
15


Ondanks demonstratie- en samenscholingsverboden organiseert Provo een demonstratie tegen het politiebeleid. Vele arrestaties.
PROVO 10 verschijnt.
Om het nu praktisch permanent geworden demonstratie-verbod te doorbreken en vrijheid van demonstratie te eisen houdt Provo een demonstratie waarbij alleen witte lakens zonder leuzen worden meegedragen. Opnieuw grijpt de politie in en arresteert mensen voor het op straat lopen met een (schoon) laken. >>
Na kamerdebatten over de gebeurtenissen in Amsterdam wordt hoofdcommissaris van der Molen ontslagen. In de volgende maanden zal de relbestrijding geleid worden door het trio Valken, Koppejan, Heijink
Koppejan introduceert een nieuwe techniek: bij de maandelijkse Vietnam-demonstratie worden meer dan 400 mensen aangehouden en in legertrucks geladen. Zij worden tot buiten de stadsgrenzen gebracht en daar losgelaten op een paar uur lopen van Amsterdam. Na aanvankelijke toejuichingen in de media wordt de methode later door de justitie als onwettig verworpen.

PROVO 11 verschijnt.
Naast het maandblad PROVO en een nog steeds aanzwellende stroom pamfletten worden nu ook met enige regelmaat het cartoonblad GOD, NEDERLAND & ORANJE en het ‘zondagsblad’ IMAGE uitgegeven. Deze ‘pers-decentralisatie’ dient vooral om inbeslagname van PROVO tegen te gaan. Van beide bladen worden dan ook herhaaldelijk nummers in beslag genomen.





       wit

Omdat alle demonstraties verboden worden wegens 'opruiende' leuzen, demonstreren provo's op het Spui met een blanco spandoek.
Zij worden onmiddellijk gearresteerd.

(aug.)











21





sept



Voor de eerste uitgave van GOD, NEDERLAND & ORANJE stellen zich een dertigtal provo’s met naam en toenaam verantwoordelijk, een aantal van hen wordt aangehouden wegens majesteitsschennis en belediging van het openbaar gezag. Voor volgende nummers worden bekende mensen van buiten Provo gevraagd zich verantwoordelijk te stellen: hoewel de inbeslagnames doorgaan durft de politie deze mensen meestal niet aan te houden. Van IMAGE worden nummers in beslag genomen wegens majesteitschennis en het aanzetten tot het opblazen van het bevolkingsregister.
Bij de maandelijkse Vietnam-demonstratie worden bijna 300 mensen opgepakt en opgesloten in de manége van het hoofdbureau. Zij krijgen allemaal een proces-verbaal, wat later tot chaotische massa-processen aanleiding zal geven, tot grote ergernis van de justitie.

Provo besluit om voor de wintermaanden een reeks zaterdagavondbijeenkomsten te organiseren in Frascati. Daar wordt o.a. burgemeester van Hall uitgeroepen tot ‘Best Provo Publicity Man 1966’. Hij krijgt een prijs van ƒ1000,-. aangeboden die iedere week met ƒ 1000, -.  verhoogd wordt tot hij hem persoonlijk in ontvangst zal komen nemen. Van Hall laat zich niet zien. De bijeenkomsten in Frascati blijken de happenings rond het Lieverdje niet te kunnen evenaren.
   
       

      
God Nederland & Oranje nr. 1





















okt.
1



22

nov.
1

Overal in Nederland - maar ook in verschillende andere landen- zijn nu Provo-achtige bewegingen ontstaan >>
Provo Amsterdam is een internationaal centrum geworden. Niet alleen voor anarchisten en andere activisten, maar ook voor buitenlandse vluchtelingen, weggelopen minderjarigen en iedereen die publiciteit zoekt. Het aantal acties is niet meer te tellen. Hoewel er nog steeds meer provo’s in de gevangenis belanden dan in de gemeenteraad, is het succes van de beweging overduidelijk.
Naarmate een deel van de media (en zelfs enkele politici) omzwaait en op de ‘constructieve kanten’ van Provo begint te wijzen, wordt er ook steeds vaker gepoogd een onderscheid te scheppen tussen ‘echte provo’s’ en ‘meelopers’ of ‘rellentrappers’. Hoewel ook enkele mensen binnen Provo dergelijke denkbeelden koesteren, blijft de beweging in geheel weigeren een dergelijk onderscheid te maken.

PROVO 12 verschijnt. Voor het eerst sinds PROVO 3 wordt de beginselverklaring uit PROVO 1 weer opgenomen. Veelbetekenend is de toevoeging:”PROVO is een IMAGE”.
Frascati wordt voor Provo-bijeenkomsten gesloten. Rellen in de stad.

Bij een actie tegen het Spaanse Consulaat wegens de ter dood veroordeling van vijf Spaanse anarchisten worden een steen, een pistool en een brief afgeleverd door de ruiten.
Den Haag:        Lynx
Rotterdam:       Desperado
Maastricht:      Ontbijt op bed
Groningen:       Scandal
Utrecht:         Volte
Leeuwarden;      Por
Antwerpen:       Revo
Gent:            Eindelijk
Stockholm:       Skyt
Londen Parijs
Brussel Milaan   Provo
Praag New York
  
    OPROEP AAN HET RUSSISCHE PROVOTARIAAT
         RUS

(nov.)
12













1967
jan.
10









feb.
15

In Limburg wordt het “Eerste Internationale Provo-konsilie” gehouden. Een aantal Amsterdamse provo’s weigert deel te nemen aan het ‘konsilie’ en geeft een verklaring uit waarin de oprichting van een ‘Revolutsjoner Terroristies Kommietee’ wordt bekendgemaakt. Het RTK eist de drukpers en de andere ‘produktiemiddelen’ van Provo op voor het provotariaat, keert zich tegen de verburgerlijking van de beweging en pleit voor hardere acties op individuele basis. Hoewel er meer sprake is van een interne provocatie dan van een werkelijke scheuring is de verklaring toch een teken aan de wand.
Noch in november, noch in december komt er een nummer van PROVO uit.


PROVO 13
verschijnt. Het is een van de oninteressantste nummers van het blad. Het aardigst is nog de “Extra Kolere Kleuren Bijlage”: een van een Provo-stempel voorzien exemplaar van het voor toekomstige dienstplichtigen bestemde defensie-blad “In Dienst”. Een paar provo’s hebben meer dan 10.000 exemplaren gestolen uit de Oranje Nassau Kazerne. Het ‘Revolutsjoner Terroristies Kommietee’ heft zichzelf op en beveelt Provo aan het zelfde te doen.

PROVO 14 verschijnt.
   
        

          god, nederland & oranje 2
God, Nederland & Oranje nr. 2

mrt.
10























30

De “internationale dag van de anarchie” wordt op verschillende plaatsen in Europa gevierd met straatacties. In Amsterdam wordt met een kleine bom een poot van een van de leeuwen aan de voet van het van Heutsz-monument beschadigd. Een vijftal bekende provo’s wordt opgepakt maar na 5 dagen weer vrijgelaten. In een pamflet van een zich “Revolutionair Terroristische Raad’ (niet te verwarren met het opgeheven ‘Revolutsjoner Terroristies Kommietee’) noemende groepering wordt tegen de arrestaties geprotesteerd.
Een aantal provo’s, waaronder gemeenteraadslid Luud Schimmelpenninck, distantieert zich van de aanslag en veroordeelt die. Namens ‘Provo International’ wordt een ‘Oproep tot Geweldsbezwering’ uitgegeven waarin de RTR wordt gevorderd “opening van zaken te geven”. >>
De RTR antwoordt met het pamflet:‘Heeft Legaal Verzet Nog Zin?>>

Twee mensen worden gearresteerd voor de bomaanslag; zij zullen bijna 6 maanden in voorarrest doorbrengen.

PROVO 15 verschijnt. Op de voorpagina staat onder de kop “DYNAMIET” een in typische Provo-stijl geformuleerde verklaring over de bomaanslag.
Verder kondigt de door Provo opgerichte‘Ekonomies Terroristiese Raad’ (ETR) aan zich bezig te gaan houden met het financieel/politieke schandaal rond de bank Teixeira de Mattos. Inderdaad houden talloze provo’s zich in deze periode bezig met het (vaak op ‘onorthodoxe’ wijze) verzamelen van documenten en gegevens over bij de zaak betrokken financiers en politici.

    GEWELD

     legaalverzet
        

(mrt.)




















apr.
3
Tijdens een rechtzitting wordt de Provoboot, gelegen aan de Korte Prinsengracht, door de rechter aangeduid als “broeinest van criminaliteit”.
De Provoboot is een oud binnenvaartschip dat door Provo is aangeschaft van de opbrengsten van de door Hans Tuynman en Duco van Weerlee geschreven boeken en dient al zo’n driekwart jaar als opvangplaats voor weggelopen jongeren en dakloze provo’s. Politie-invallen zijn enige tijd bijna dagelijkse kost geweest, maar de laatste maanden is de politie wat terughoudender geworden, waarschijnlijk door de felle kritiek van Provo op de kinderpolitie en kinderbeschermingsinstanties, die de enorme golf van zwervende minderjarigen al lang niet meer de baas kunnen. Op de boot geldt maar één regel: alles mag, behalve de boot laten zinken.
In de kranten verschijnen artikelen over de ‘wantoestanden’ op de Provo-boot.
Provo heeft inmiddels het vervallen gebouw van de voormalige Appollo-bioscoop op de Haarlemerdijk gehuurd.

Een groep CS-jongeren bestormt de Provo-boot, richt er vernielingen aan en tracht de boot in brand te steken. Nog dezelfde avond nodigt Provo hen uit hun bezoek te herhalen en hun bedoelingen te verduidelijken. 
       provo15
        

(apr.)









4


De CS-jeugd is een groep jongeren die (vooral in de winter) rondhangt in de hal van het Centraal Station. Hun provocerend gedrag tegen autoriteiten en reizigers heeft tot uiterst negatieve publiciteit over hen geleid met name natuurlijk in De Telegraaf. Af en toe worden zij met politierazzia’s uit het station verdreven. In feite zijn zij een typisch voorbeeld van het politiek nog onbewuste provotariaat waar Provo zich eerder met zoveel succes op gericht had.
Tijdens de wantrouwig door de CS-jeugd geaccepteerde bijeenkomst blijkt dat hun aversie tegen Provo vooal voortkomt uit het feit dat Provo beschikt over een blad, een raadszetel, een boot, een kantoor, een drukkerij en nu ook nog het Appollo-gebouw, terwijl zij alleen maar beschikken over een stationshal, waar ze dan ook nog regelmatig door de politie uit worden geslagen. Dezelfde politie die tegen de Provo-vrijplaatsen nu inderdaad zo langzamerhand niets meer durft te ondernemen, hoewel daar toch ‘veel ergere dingen’ gebeuren dan in de stationshal.
Er wordt overeengekomen dat de CS-jeugd van het Appollo-gebouw gebruik kan maken.
        provo15

(apr.)
5












6

Een kleine honderd mariniers uit Den Helder, gewapend met koppelriemen en boksbeugels tuigt ‘s avond in de hal van het CS iedereen af met lang haar of een anderzins afwijkend uiterlijk. De aanleiding is een onwaar bericht in De Telegraaf dat de zwangere vrouw van een marinier door de CS-jeugd zou zijn lastiggevallen.
Een deel van de CS-jongeren vlucht naar de Provo-boot en het Provo-kantoor. Daar worden hen niet alleen verbandmiddelen maar ook actiemiddelen verstrekt. Binnen een uur gaan persverklaringen, protesttelegrammen en aangiftes van mishandeling de deur uit.
Wellicht is het daaraan te danken dat de volgende dag een twee maal zo grote groep mariniers, die via het CS op weg is naar het Appollo-gebouw, op het laatste moment door marineofficieren wordt teruggecommandeerd naar de kazerne. Tachtig matrozen krijgen 2 dagen licht arrest. Provo nodigt hen per ‘provoklamatie’ uit voor een ‘verbroederingsbijeenkomst’ waar o. a. de film “De Jantjes” gedraaid zal worden. De marineleiding laat weten dat van zoiets geen sprake kan zijn.
          provo15

(apr.)








17

30



mei
9
13

De toenemende aarzeling van de autoriteiten om Provo ‘aan te pakken’ en de schoorvoetende acceptatie van een paar Provo-ideeën door een deel van officieel-links zijn aanleiding tot het ontstaan van een tegen Provo gericht ‘gezond volksgevoel’ dat flink aangewakkerd wordt door sommige media en nu dus niet langer wordt gesust door het harde optreden van politie of justitie tegen Provo.
De Vietnam-demonstratie van april loopt uit op veldslagen met de politie, evenals de ‘provotariese’ viering  van koninginnedag en 1 mei. Voor het eerst gebruikt de politie de militaire technieken van de stadsoorlogsvoering: massale operaties van speciaal opgeleide en uitgeruste eenheden.

Burgemeester van Hall wordt ontslagen.
Op een bijeenkomst in het Vondelpark heft Provo zichzelf op. Van discussie over dit besluit is nauwelijks sprake, een enkeling verklaart tegen opheffing te zijn wegens “het verloren gaan van werkgelegenheid”, een paar anderen lijken toch wat teleurgesteld nu hun bekendheid plotseling ten dode opgeschreven lijkt, maar de meeste provo’s vinden de opheffing een uitstekend idee. Het meest geschokt lijken de vele actievoerders die zich de laatste tijd rond Provo verzameld hebben en die de beweging vooral als een politieke macht lijken te zien. Hen wordt aangeraden hun eigen acties met hun eigen middelen te gaan voeren.Wie nu nog niet weet hoe eenvoudig dat is heeft de afgelopen twee jaar niet opgelet.
   


           opheffing




Voor meer over Provo, klik op:
De Revolutie van de jaren '60 : PROVO IMAGE


Voor een verslag over Provo van binnenuit, klik op:
Hans Tuynman: Full Time Provo

Voor andere Gramschap-publicaties, klik op:
Gramschap Archief




Voor deze uitgave werd o.a. gebruik gemaakt van:


Louis Sinner     Provo’s en Justitie, l966.
Harry Mulisch     Bericht aan de Rattenkoning, 1966.
Hans Tuynman    Full-time Provo, 1966.
F.E. Frenkel e.a.    Provo, Kanttekeningen bij een Deelverschijnsel, l966.
Roel van Duyn    Het Witte Gevaar, 1967.
Dick P.J. van Reeuwijk     D'Amsterdamse Extremisten, l965.
Ronald Segal    De Wosteling met het Verleden, l97l.
Henk J. Meier    Dit hap-hap-happens in Amsteram, l966.
Hans Ramaer (red.)    De Piramide der Tirannie, 1977.
Wim Beeren (red.)    Actie, Werkelijkheid en Fictie in de Kunst van de Jaren ‘60 in Nederland, 1979.
Wim Hazeu    Wat Niet Mocht....,    1972.

En verder van kranten- en tijdschriftartikelen, PROVO-publicaties en documentatie uit persoonlijke archieven.


Home